Żyli tu, rodzili się, umierali przez pół tysiąca lat. Kilkanaście pokoleń Kosznajdrów związało się z tą niełatwą ziemią przez pracę i pokorne pogodzenie z wolą Bożą. Nie ma ich tu zaledwie od półwiecza - to jak mgnienie oka wobec czasu jaki tu przeżyli - a już niemal wszyscy o nich zapomnieli
Na zachód od Tucholi, na południe od Chojnic, rozciąga się dziś rolnicza kraina, z rzadka urozmaicona wsiami rozrzuconymi na niezbyt urodzajnej glebie. Współczesny turysta, miłośnik regionalnych osobliwości przemyka przez ten obszar i ani mu w głowie robić tu przystanki, skoro niedaleko - na wyciągnięcie ręki - czekają na niego leśne ostępy Borów Tucholskich i wypoczynek nad malowniczymi jeziorami Kaszub oraz Kociewia.

Najczęściej nie ma pojęcia, że mija ślady po egzystencji jednego z najosobliwszych ludów jakie kiedyś żyły w tej części ziem polskich. Niemców, którym przez wieki z różnych powodów bliżsi byli polscy sąsiedzi niż przybyli z Prus zaborcy. I którzy mimo to na równi z resztą Niemców przypłacili winy hitlerowskiej III Rzeszy wysiedleniem ze stron, w których żyli od 1433 roku.
Z Osnabrück do Osterwick

Nadmiar obowiązków wymusza sytuacje, które nie powinny mieć miejsca. Z wielką przyjemnością przedstawiam spóźnioną fotorelację ze spotkania z wyjątkowymi gośćmi. Stowarzyszenie „Historia i pamięć”, którego mam przyjemność być wiceprezesem otworzyło szeroko swoje podwoje dla historii „Błotniaka” – miniaturowej łodzi podwodnej o której miałem przyjemność mówić już wielokrotnie, co ważne mamy możliwość nieograniczonego korzystania z dobrodziejstw tego sprzętu, który już wkrótce stanie się nieodzowny podczas prac, które zaplanowałem tego roku w miejscach o którym do niedawna prawie nikt nie wiedział. „Błotniak” to przede wszystkim grupa niezwykłych ludzi, którzy utworzyli Stowarzyszenie i specjalnie dla czytelników naszego portalu przygotowałem krótką relację z wyjątkowego spotkania.

Dzisiejsza opowieść dotyczy grupy pasjonatów historii z Wybrzeża. Ich wyjątkowość zawiera się nie tylko w pasji ale również w profesji, którą zajmują się na co dzień. Słowem mamy do czynienia z grupą zawodowców, których obecność, wiedza, wsparcie, są gwarantem rozpoczęcia i szczęśliwego zakończenia wszelkich prac, które w jakikolwiek sposób mogą być dla innych ryzykowne.

Jest marzec 1943 roku. Na terenie Sektora Północnego Stalagu Luft III w Żaganiu zawiązuje się Komitet X. Na jego czele staje major Roger J. Bushell. Spiskowcy chcą przeprowadzić akcję masowej ucieczki 200 więźniów wojennych. Rozpoczynają budowę trzech tuneli (Tom, Dick i Harry), z których najdłuższy ma 111 m.

Z desek z prycz robią szalunek i budują drabiny. Konstruują specjalne pompy, które tłoczą powietrze przez przewody wentylacyjne wykonane z puszek po skondensowanym mleku. Po tunelu poruszają się na wózkach, pod które kładą drewniane tory. Wszystko początkowo oświetlają lampami tłuszczowymi zrobionymi z margaryny, później elektrycznymi. Po miesiącach pracy jeden tunel zostaje odkryty przez Niemców i wysadzony w powietrze. Prace nad drugim zostają zawieszone. Jedyną szansą jest „Harry".

Z ucieczką jeńcy czekają jednak do marca 1944 roku. Z obozu wydostaje się 76 uciekinierów, ale tylko trzem udaje się dotrzeć do Wielkiej Brytanii. Na osobisty rozkaz Hitlera, 50 złapanych zostaje rozstrzelanych.

Tak w skrócie można opisać wydarzenie, które na świecie znane jest jako „Wielka ucieczka". Kinomani kojarzą ją z amerykańskiego filmu z Charlesem Bronsonem i Stevem McQueenem w roli głównej. Do dziś obiektem kpin wszystkich historyków świata jest sposób, w jaki McQueen ucieka z obozu (przeskakuje na motorze przez ogrodzenie).

Są filmy, które obejrzeć trzeba, jednym z nich jest "Generał Nil" pana Bugajskiego ze świetną rolą Olgierda Łukaszewicza, którego lubię i cenię. A któż z młodych do niedawna słyszał o Fieldorfie? Prawie nikt, a i u starszych postać ta przywołuje dość "rozmyte" wspomnienia. Cieszę się, że "odkurzono" kawał polskiej historii o której do niedawna reżim zakazał mówić.

 

August Emil Fieldorf urodził się 20 marca 1895 r. w Krakowie, w domu przy ulicy Lubicz, obecnie nr 32. Był najmłodszym synem Agnieszki z domu Szwanda i Andrzeja Fieldorfa, maszynisty kolejowego, bratem Emmy, Józefa i Jana. Dzieciństwo i lata młodzieńcze spędził w kręgu rówieśników mieszkających przy ulicy Lubicz i Bosackiej, dokąd przeprowadzili się jego rodzice. W Krakowie chodził do szkoły powszechnej, gimnazjum i seminarium nauczycielskiego. Dom rodzinny i krakowskie środowisko ukształtowały jego charakter i głęboki patriotyzm.

Mając siedemnaście lat wstąpił do Związku Strzeleckiego, w którym przeszedł szkolenie rekruckie i podoficerskie. 6 sierpnia 1914 r. był świadkiem wymarszu Kompanii Kadrowej z Oleandrów. Wyruszył na wojnę najprawdopodobniej w grupie "Ryszarda" – Mieczysława Trojanowskiego. Jako żołnierz I Brygady Legionów Polskich brał udział w większości bojów, służąc w 1., 7. i 5. pułku piechoty. Walczył pod Brzegami, Marcinkowicami, Łowczówkiem, Konarami, Ożarowem, potem pod Hulewiczami i Rudką Miryńską, nad rzekami Wołynia - Styrem i Stochodem. Z rąk Komendanta Piłsudskiego w roku 1916 otrzymał pierwsze wyróżnienie wojskowe - odznakę "Za wierną służbę".

Po kryzysie przysięgowym wcielony do armii austro-węgierskiej został wysłany na front włoski. We wrześniu 1918 r. dostał urlop i już tam nie wrócił. Wraz z oddziałem lotnym Polskiej Organizacji Wojskowej uczestniczył w rozbrajaniu Austriaków w Krakowie i tu zgłosił się do odtwarzanego 5. pułku piechoty Legionów.

Jako podporucznik w 1. pułku piechoty Legionów (1. pp Leg.) brał udział w "wojnie o zjednoczenie ziem Rzeczypospolitej" w walkach o Wilno, na Łotwie (o Dyneburg) i na froncie polsko-bolszewickim. Za żołnierski trud i okazane w bitwach męstwo odznaczony został Krzyżem "Wilno", a później czterokrotnie Krzyżem Walecznych za: Staworowo, Wilno, Dyneburg i Białystok oraz Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari. "Bardzo odważny, solidny i zawsze wesoły żołnierz"* – napisał mjr Jan Prot na wniosku o odznaczenie Orderem Wojennym Virtuti Militari V kl. Emila Fieldorfa za wybitną odwagę w obliczu wroga w bitwie pod Hulewiczami w sierpniu 1916 r.

W Wilnie poznał swą przyszłą żonę - Janinę Kobylińską; ich ślub odbył się 18 października 1919 r.

Na terytorium dzisiejszej Polski leżą nie tylko ruiny "Wilczego Szańca", ale mający również związek z zamachem na Hitlera były obóz koncentracyjny Stutthof w Sztutowie, u nasady Mierzei Wiślanej.

Chociaż Stutthof nie był pierwszym (tu w grę wchodzi Sonnenburg, czyli leżący niedaleko Kostrzyna nad Odrą Słońsk), ale za to najdłużej funkcjonującym hitlerowskim obozem koncentracyjnym na obecnych ziemiach polskich. Działał od drugiego do ostatniego dnia II wojny światowej w Europie, w sumie 2077 dni. Wśród więźniów tego obozu była specjalna kategoria, w nazistowskiej nomenklaturze określana jako Sippenhäftlinge. W Stutthofie pojawili się oni w sierpniu 1944 roku. Ale zanim do tego doszło "Wilczym Szańcem" - mazurską Kwaterą Główną Führera - wstrząsnęła potężna eksplozja...

Zamach w "Wilczym Szańcu"

Nigdy nie udało się zamachowcom dopaść Führera, chociaż takie próby podejmowali nie tylko Niemcy. Polacy polowali zwłaszcza na jego pociąg specjalny.

Była noc z poniedziałku 8 na wtorek 9 czerwca 1942 roku. Na torze przy jednym z peronów stacji w Dirschau stał gotowy do odjazdu pociąg pospieszny relacji Königsberg-Berlin przez Elbing, właśnie Dirschau, Konitz, Schneidemühl, Kreuz, Landsberg i Küstrin (Elbląg, Tczew, Chojnice, Piłę, Krzyż, Gorzów Wielkopolski i Kostrzyn). Wsiadali jeszcze ostatni pasażerowie, gdy na semaforze zapaliło się zielone światło. Po chwili, w kłębach pary i dymu, lokomotywa pociągnęła długi skład wagonów w mrok krótkiej, czerwcowej nocy. Tuż za parowozem jechały wagony: pocztowy i bagażowy, a dalej różnego typu wagony pasażerskie, których widok przyprawiłby o zawrót głowy każdego miłośnika starych kolei. Minęła niespełna godzina od wyjazdu pociągu z Tczewa. Z prędkością 80-90 kilometrów na godzinę minął on uśpioną stacyjkę w Borach Tucholskich Hochstüblau (Zblewo), pędząc ku swemu przeznaczeniu...

Koło wioski Strych między Zblewem i Kaliską doszło nie tylko do wykolejenia pociągu pospiesznego, ale do czegoś więcej. Oto bowiem ponad dwa lata później, 27 września 1944 roku, do inspektora Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa SS na okręg Rzeszy Danzig-Westpreussen (Gdańsk-Prusy Zachodnie) wpłynęło pismo oficera Abwehry informujące, że za dezercję z Wehrmachtu i udział w zamachu na życie Führera skazano na śmierć i powieszono kolejarza Maksymiliana Drobińskiego. Podczas przesłuchania, najprawdopodobniej połączonego z torturami, Drobiński przyznał, że uczestniczył w akcji pod Strychem, co Niemcy zaliczyli do próby zamachu na życie Hitlera. I całkiem słusznie, ponieważ zamiarem partyzantów było właśnie zniszczenie pociągu Führera i zabicie wodza Trzeciej Rzeszy. Niezbyt wyraźną kopię odpisu tego dokumentu (jego oryginał znajduje się w Archiwum Państwowym w Gdańsku) można zobaczyć w Internecie na forum głównym "Odkrywcy" w części poświęconej zamachowi pod Zblewem.

Poprawiony (niedziela, 14 marca 2010 11:48)

Więcej…